Het dragen van bodycams door de politie kan bijdragen aan de veiligheid van politie op straat. Geweld tegen politiemensen kan afnemen en het gevoel van veiligheid kan groter worden. Dit blijkt uit een pilot met circa honderd bodycams die de politie eenheid Amsterdam in 2017 en 2018 deed.
Proeftuinen
De pilot in de Eenheid Amsterdam is een van de ruim dertig ‘proeftuinen’ in heel Nederland, bedoeld om uit te vinden of de bodycam aan de standaarduitrusting moet worden toegevoegd. Elke proeftuin heeft een eigen doel: in de Eenheid Amsterdam was het doel het vergroten van het veiligheidsgevoel van politieambtenaren in de basispolitiezorg en het verminderen van geweld tegen politieambtenaren. De evaluatie werd uitgevoerd in opdracht van het programma Politie en Wetenschap.
Onderzoek volgens ‘gouden standaard’
Er zijn ruim duizend enquêtes ingevuld en ongeveer honderd diepte-interviews gehouden. Verder zijn interne registraties van geweldsincidenten gebruikt, evenals logfiles over het gebruik van de bodycams en het aantal gemaakte opnames. Ook hebben de onderzoekers diensten meegedraaid om met eigen ogen te zien hoe de bodycam in de praktijk werkt. Er werd gewerkt met een experimentele groep politiemensen die gedurende de proef een bodycam droeg en een controlegroep die dat niet deed. Het is voor het eerst dat er in Nederland een onderzoek naar bodycams is gedaan dat aan deze ‘gouden standaard’ voor wetenschappelijke evaluaties voldoet.
Het is veiliger én het voelt veiliger
In de teams zonder bodycams – de controlegroep – is het veiligheidsgevoel niet veranderd. Maar van degenen die vaak een bodycam droegen zei 15% dat ze zich (veel) veiliger voelden dan drie maanden eerder. Agressie en geweld tegen politieambtenaren is in de teams met bodycams ook significant afgenomen. Dat geldt voor elk van de drie onderzochte indicatoren: lastig gedrag, serieuze bedreigingen en lichamelijke agressie. Bij serieuze bedreigingen daalde het percentage slachtoffers van 74% naar 57%. In de controlegroep was geen verschil te zien. Door de experimentele onderzoeksopzet is de conclusie gerechtvaardigd dat de bodycam de oorzaak is van de verbeterde veiligheid.
Instructies en begeleiding maken het verschil
Er is in de pilot ook onderzocht in hoeverre instructies en begeleiding ertoe doen. Het leidende principe in deze pilot was vrijwilligheid bij het gebruiken van de bodycam en het al dan niet maken van opnames. Dit leidde ook tot een zekere mate van vrijblijvendheid. Een kwart van de bodycamgebruikers heeft bijvoorbeeld geen training gehad over de bodycam en de helft kreeg geen uitleg over de richtlijnen en toegang tot de opnames. Om te zien wat het effect is als alle agenten de bodycam dragen in plaats van alleen vrijwilligers, hebben de onderzoekers in een wijkteam een ‘proef binnen de proef’ gedaan. Daarbij is zes maanden lang alles in het werk gesteld om het gebruik maximaal te stimuleren: trainingen, persoonlijke begeleiding, nieuwsflitsen, snel repareren van technische gebreken. Het gebruik van de bodycam verzesvoudigde in drie maanden tijd en in geen enkel ander team waren de richtlijnen zo bekend of werden ze zo goed nageleefd. Het belangrijkste ingrediënt voor dit succes waren de actieve kerninstructeurs die vragen konden beantwoorden, misverstanden en angsten wegnemen, en die technische problemen razendsnel oplosten voordat ze tot negatieve verhalen in de wandelgangen konden leiden.
Pas op met ‘uitrollen’
Dit onderzoek levert het bewijs dat bodycams een positief effect hadden: er werd minder geweld tegen politieambtenaren gepleegd. Andere organisaties die overwegen bodycams te gebruiken zouden wel eerst hun eigen situatie goed moeten vergelijken met die van de politie in Amsterdam. De fysieke, technische en beleidsmatige context van de uitrol kan van invloed zijn op de resultaten. Door de opzet van deze pilot kon niet worden gemeten wat de waarde is van live streaming van beelden naar een toezichtcentrale of over het gebruik van opnames na incidenten. Deze onderwerpen worden in andere pilots onderzocht.
Downloaden
Focus. Evaluatie pilot bodycams Politie Eenheid Amsterdam 2017-2018
Door: S. Flight. Politiewetenschap 93a, Politie en Wetenschap; Sdu Uitgevers, Den Haag 2019.
Het boek is gratis beschikbaar als PDF en E-book bij Politie & Wetenschap.