In 2016 ben ik docent ‘Agressie en geweld in de zorg’ in de opleiding voor veiligheidscoördinatoren in de zorg. De opleiding bestaat uit zeven lesmodules.
Voor wie?
De opleiding is speciaal ontwikkeld voor:
Security Managers
Facility Managers
Safety managers
HRM managers
Arbo-coördinatoren
Definitie en impact
In het deel van de opleiding dat ik verzorg ga ik eerst in op de definitie van agressie en geweld. Wat zijn de verschillende verschijningsvormen? Daarna ga ik in op de impact die agressie en geweld hebben op …
Meer dan de helft van de docenten in het voortgezet onderwijs wordt wel eens geconfronteerd met agressief of zelfs gewelddadig gedrag van een leerling. Of van de ouders. Het programma Veilige Publieke Taak van het Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties gaf subsidie aan scholen in de regio’s Amsterdam en Rotterdam om 90 docenten te trainen om hier beter mee om te gaan. Ik voerde de evaluatie uit in 2014 en 2015 naar de effecten van dit nieuwe trainingstraject Vaardig in Veilig.
Aanpak op maat
De training begon met een intakegesprek met elke individuele werknemer die zich had aangemeld. Daar werd gekozen welk traject de deelnemer zou gaan volgen: een vaardigheidstraining, individuele coaching of …
Wat moet je doen als een patiënt agressief wordt? Welke mogelijkheden heb je als werknemer in de zorg als iemand echt over de grens van het toelaatbare gaat?
Drie sessies Tijdens drie regiosessies ‘Over de grens’ op 12, 19 en 21 mei delen collega’s uit de zorg en jeugdzorg hun ervaringen met elkaar. Ik ben de dagvoorzitter en ik heb experts van politie en het OM uitgenodigd. Zij kunnen tips geven en vragen beantwoorden.
Zorg, politie en OM aan het woord
Tijdens de regiosessies komen sprekers van het Openbaar Ministerie en de politie aan het woord om kennis te delen en tips te geven. Bovendien vertellen collega’s …
De Eenduidige Landelijke Afspraken geven aan op welke manier politie en openbaar ministerie moeten reageren op werknemers met een publieke taak die slachtoffer worden van agressie of geweld. Ik heb onderzocht of de gemaakte afspraken worden nageleefd en in hoeverre de afspraken zelf nog actueel en bruikbaar zijn. …
“In uw werkkamer hangt een denkbeeldig kastje. Doe het deurtje open en laat zien dat er een knuppeltje hangt. Doe daarna het deurtje weer dicht. Anders gezegd: het handhaven van een dreiging is beter dan haar te realiseren. Maar als het moet dient u bereid te zijn om ook een keer echt te slaan. Dat spreekt zich rond en daarna hoeft het weer een tijdje niet.”
Reactie op onacceptabel geweld
Aan dit ‘Wetje van Duco’—uit een boekje van voormalig Amsterdams wethouder Duco Stadig—moet ik vaak denken. Ik praat de laatste maanden namelijk heel veel met werknemers in de zorg over de aanpak van agressie en geweld. Ik probeer hen over te halen ook zo’n denkbeeldig kastje met knuppeltje op te hangen, maar daar heeft niet iedereen zin in.
In de zorg werkt het anders, hoor ik dan. En dat is tot op bepaalde hoogte ook gewoon waar. Maar ook in gevallen van onacceptabel geweld dat echt over de grens ging, wordt er lang niet altijd een reactie gegeven naar de dader. Er wordt na zo’n incident vaak wel met collega’s gesproken en vaak ook met een leidinggevende. Ook wordt er veel afgekoeld, genuanceerd en gewacht tot iedereen zijn kant van het verhaal heeft kunnen doen. Met de dader wordt lang niet altijd gesproken — in elk geval niet op korte termijn. En zoals dat gaat: drie weken later lijkt het alweer iets minder erg en zijn we opgelucht als we weer kunnen overgaan tot de orde van de dag. Maar de veroorzaker van de agressie heeft van dat hele interne proces niets gemerkt en heeft maar één ding geleerd: je kunt hier gewoon je gang gaan, want je hoort er toch niets meer van.
Aangifte doen
In mijn gesprekken met werknemers in de zorg vraag ik altijd wanneer er in hun instelling voor het laatst aangifte is gedaan bij de politie. Sommige instellingen hebben nog nooit aangifte gedaan en bij de meeste anderen is het een jaar of langer geleden. Let wel: deze mensen werken bij grote zorginstellingen met duizenden werknemers en waar jaarlijks honderden incidenten gebeuren — ook zeer ernstige.
Gelukkig hoor ik ook verhalen van instellingen die na agressie wél snel en adequaat reageerden in de richting van de veroorzaker. Soms door aangifte te doen, soms met een andere reactie. Aangifte is zeker niet de oplossing voor alle problemen: er zijn ook andere ‘knuppels’ die net zo goed werken. Een formele waarschuwing door de leidinggevende bijvoorbeeld. Of een brief namens de instelling opgesteld door de huisjurist. Een gele of rode kaart of een pandverbod. Het stopzetten van de dienstverlening of het doorverwijzen naar een andere zorginstelling —noem maar op.
Opkomen voor de veiligheid van je medewerkers
Een rode draad in alle verhalen is dat het nooit leuk is om te reageren naar de dader. Dat geldt in alle beroepsgroepen, maar vooral in de zorg waar mensen werken met een groot zorghart. Maar soms moet het gewoon: al was het maar omdat een reactie naar de dader bewijst dat u bereid bent op te komen voor de veiligheid van medewerkers. Dat spreekt zich rond onder de patiënten, hun familieleden, bezoekers en alle medewerkers in de in-stelling. Want zo werkt dat met normen: die moet je af en toe bevestigen om ze levend te houden. Net als het knuppeltje en het kastje: je moet het deurtje regelmatig open doen, heel af en toe het knuppeltje hanteren en dan hoeft het weer een tijdje niet.
Wat ook prima kan werken in de zorg, is een wijkagent die langskomt voor een streng ‘bromsnorgesprek’. Vaak maakt dat grote indruk op de dader—ook als agressie bij het ziektebeeld hoort. En mocht u zich afvragen of de politie wel bereid is mee te werken aan dit soort symbolische dreiging, bedenk dan dat zij het ‘kastje en het knuppeltje’ dagelijks toepassen. Want hoe vaak denkt u dat een agent een schot lost met zijn pistool? Gemiddeld eens per 34 jaar. En hoe vaak neemt een agent zijn vuurwapen mee op straat? Precies: elke dag. Een dreiging in stand houden is beter dan haar te realiseren. Het lijkt tegenstrijdig, maar dat is het dus niet. Dat idee is bij de politie al jaren geleden doorgedrongen—hoog tijd dat de zorgbranche ook haar voordeel gaat doet met dit belangrijke en zeer praktische inzicht.
[ Dit blog schreef ik in 2015 voor het programma Veilig werken in de zorg. In dat kader heb ik 30 zorginstellingen begeleid in de aanpak van veroorzakers van agressie en geweld. ]
Ik ben in 2015 een van de docenten van de cursus ‘Integrale aanpak agressie en geweld’. Ik verzorg twee modules. De eerste gaat over de verschijningsvormen van agressie en geweld. De tweede module gaat over het opstellen van een plan van aanpak.
Voorkomen en opvangen Ongeveer één op de drie werknemers met een publieke taak heeft te maken met agressie en geweld, vooral in de gezondheidszorg, bij politie en justitie en in het openbaar vervoer. De meest voorkomende vorm van agressie en geweld is intimidatie. Slachtoffers kampen vaker met gezondheidsproblemen, zijn vaker ziek en …
In 2014 en 2015 geef ik, samen met dertig instellingen voor zorg en jeugdzorg, een impuls aan de bestrijding van agressie en geweld. Elke instelling wordt een jaar begeleid en geholpen om datgene te doen wat nodig is: contact met de politie, een intern protocol, betere incidentenregistratie. Omdat het einddoel niet bij voorbaat duidelijk is, noemen we het een avontuur.
Hoe doen we dat? Door kennis te delen met elkaar: de groep ‘avonturiers’ komt vier keer bij elkaar. We leggen ook contact met politie en het Openbaar Ministerie. Verder delen we de lessen die we onderweg leren – met elkaar, maar ook met een veel bredere groep via …
Politie en OM hebben zich in gecommitteerd aan de zogenaamde Eenduidige Landelijke Afspraken: afspraken om de aanpak van geweld tegen werknemers met een publieke taak te verbeteren. In 2012 voerde ik de evaluatie uit voor het Ministerie van BZK….